Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι το δάσος δεν έχει μόνο εχθρούς όπως αναφέραμε αναλυτικά σε προηγούμενο άρθρο μας. Έχει και πολλούς φίλους και συμμάχους πράγμα που είναι απόλυτα θετικό και πολύ ελπιδοφόρο για το μέλλον του.
Φίλοι και σύμμαχοι των δασών σε όλο τον κόσμο είναι η παιδεία και ο σεβασμός στο περιβάλλον, οι ευαισθητοποιημένοι πολίτες, η ορθολογική υλοτομία και διαχείριση των δασών, η αειφορία, οι οργανωμένες μέθοδοι πρόληψης και αντιμετώπισης των πυρκαγιών, οι συστηματικές αναδασώσεις, το ξεκάθαρο νομικό πλαίσιο προστασίας και διαχείρισης των δασών, η έγκαιρη πρόληψη, οι οργανωμένες δασικές και πυροσβεστικές υπηρεσίες κάθε χώρας, η ισχυρή θέληση για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργεί η κλιματική αλλαγή, οι φιλοδασικές οργανώσεις, οι παγκόσμιοι οργανισμοί, κλπ.
Αναλυτικά μπορούμε να δούμε ξεχωριστά όλες αυτές τις περιπτώσεις.
Η αειφορία του δάσους ως αποτέλεσμα της παιδείας των πολιτών
Η παιδεία των πολιτών και ο σεβασμός προς το περιβάλλον και τη φύση είναι ισχυροί παράγοντες ευαισθητοποίησης για την προστασία των δασών. Η διαδικασία της μόρφωσης, σε όλα τα στάδιά της, όταν συνοδεύεται με το σεβασμό προς το δάσος και την αειφορία του, αποτελεί σοβαρό παράγοντα και μελλοντική ασπίδα προστασίας της ύπαρξης των δασών.
Είναι πολύ γνωστές οι δράσεις αναδασώσεων και δενδροφυτεύσεων που γίνονται σε πολλές χώρες του κόσμου και στην χώρα μας, με πρωτοβουλία διαφόρων φορέων (τοπική αυτοδιοίκηση, σχολεία, περιβαλλοντικά σωματεία, ιδιώτες, κλπ.) στα οποία συμμετέχουν μαθητές, φοιτητές και πολίτες κάθε ηλικίας.
Αυτές οι ενέργειες στέλνουν ένα ξεκάθαρο μήνυμα προς την πολιτεία και προς κάθε κατεύθυνση, της θέλησης που υπάρχει για την αναδημιουργία και βιωσιμότητα των δασών. Η εκπαίδευση έχει σε πολλές χώρες του κόσμου παράλληλα, σαφή κατεύθυνση προς την υποστήριξη των πρακτικών επιβίωσης και αναγέννησης του δασικού πλούτου και το σεβασμό προς το περιβάλλον και την προστασία του.
Οι ευαισθητοποιημένοι πολίτες με την προστασία των δασών, είναι πάντα συμμέτοχοι σε κάθε δράση και ενέργεια που αφορά την προφύλαξη, προστασία και ανάπτυξη των δασών τόσο με τη συμμετοχή τους στον έγκαιρο καθαρισμό των δασών, όσο και στις αναδασώσεις.
Ιδιαίτερα πρέπει να τονισθεί η πλούσια εθελοντική τους προσφορά στις δύσκολες ώρες των δασικών πυρκαγιών που με κάθε τρόπο βοηθούν στην κατάσβεσή τους. Αυτοί οι άνθρωποι αγαπούν το δάσος και αγωνίζονται να το κρατήσουν ζωντανό, το καθαρίζουν, το προφυλάσσουν και ζουν μαζί με αυτό.
Μετά από τα τραγικά συμβάντα δασικών φωτιών και τον καθαρισμό του δάσους που ακολουθεί, τα επόμενα κρίσιμα χρόνια, οι άνθρωποι αυτοί περιφρουρούν τα δάση από τις τραγικές συνέπειες της ανεξέλεγκτης βοσκής.
Η παράνομη βοσκή στις καμένες εκτάσεις, που είτε αναδασώθηκαν από φορείς, είτε στο αναγεννημένα δάσος από τη φύση δάσος (φυσική αναγέννηση), προκαλεί μεγάλες καταστροφές κυρίως στα νέα και μικρά δένδρα.
Αν δεν περιφρουρηθούν τα δάση αυτά, για αρκετά χρόνια, η παράνομη βοσκή τους προκαλεί τεράστιες ζημιές και συρρίκνωση και δύσκολα το δάσος θα επανέλθει στην προηγούμενη έκταση και μορφή του.
Ορθολογική υλοτομία και αναδασώσεις: δυο παντοδύναμοι φίλοι του δάσους
Πολύ σημαντικό ρόλο παίζει η ορθολογική υλοτομία και η χρηστή διαχείριση των δασών. Όταν τα δάση υλοτομούνται με σωστό προγραμματισμό και ορθολογική επιλογή των δένδρων που θα κοπούν, το δάσος αναπτύσσεται και επιβιώνει.
Πάγια αρχή στις υλοτομίες είναι επιλεκτικά να υλοτομούνται τα δένδρα μεγάλης ηλικίας καθώς και κάποια δένδρα που λόγω της θέσης τους εμποδίζουν τα υπόλοιπα δένδρα μέσα στις συστάδες του δάσους να αναπτυχθούν.
Υπάρχουν κανόνες ορθής διαχείρισης των δασών που βοηθούν στην ανάπτυξή του, γιατί επιβάλλεται να φυτεύονται 3 νέα δένδρα για κάθε παλιό δένδρο που κόβεται. Υπάρχουν επιστήμονες δασολόγοι με γνώσεις και πείρα στην ανάπτυξη και διαχείριση των δασών.
Επίσης, σπουδαίο ρόλο παίζουν και οι αναδασώσεις. Οι συστηματικές και οργανωμένες αναδασώσεις βοηθούν στην ανάπτυξη των δασών, όπως έκανε επί αιώνες και η φυσική αναγέννησή τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ορθής διαχείρισης των δασών αποτελούν η Σουηδία, η Φιλανδία, οι ΗΠΑ, κλπ.
Στις χώρες αυτές ενώ αυξάνει κάθε χρόνο η παραγωγή ξυλείας και προϊόντων ξύλου (χαρτί – χαρτομάζα κλπ.) με παράλληλα μεγάλη αύξηση και των εξαγωγών τους, έχουν καταφέρει να αυξάνει σημαντικά η δασοκάλυψη λόγω της σημαντικής αύξησης των υφιστάμενων εκτάσεων των δασών τους.
Αυτή η μεγάλη αύξηση των εκτάσεων των δασών στις χώρες αυτές οφείλεται και στις ορθολογικές αναδασώσεις που πραγματοποιούνται καθώς και στην αειφορική διαχείριση των δασών τους.
Στις ΗΠΑ στα τέλη της δεκαετίας του 1980 ψηφίστηκε ένας νόμος από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση ο οποίος έδινε σοβαρά κίνητρα στους αγρότες των Νοτίων πολιτειών των ΗΠΑ να σταματήσουν να παράγουν ορισμένα γεωργικά προϊόντα και οικειοθελώς να καταργήσουν κάποιες καλλιέργειες.
Αντί αυτών επιδοτήθηκε μακροχρόνια με μεγάλα ποσά, σε μέτριας και χαμηλής απόδοσης γεωργικές εκτάσεις, η φύτευση δένδρων κατάλληλων τόσο για παραγωγή ξυλείας καλής ποιότητας, όσο και χαρτιού.
Επιλέχθηκαν να φυτευτούν είδη δένδρων που ήδη υπήρχαν στα γύρω υφιστάμενα δάση της κάθε πολιτείας, έτσι ώστε τα νεοφυτεμένα κτήματα να αποτελούν συνέχεια των υπαρχόντων φυσικών δασών. Έτσι δεν υπήρξε καμία αλλοίωση στο φυσικό περιβάλλον (χλωρίδα και πανίδα).
Το σχέδιο αυτό είχε απόλυτη επιτυχία και οι αγρότες αυτοί απέκτησαν μεγαλύτερα εισοδήματα από την ξυλεία που παρήγαγαν, σε σχέση με τις προηγούμενες καλλιέργειες που κατάργησαν.
Σημαντικό επίσης είναι, ότι στα νέα δάση που δημιουργήθηκαν, επειδή είναι ιδιωτικά και ανήκουν σε πολλούς αγρότες-ιδιοκτήτες, εφαρμόζονται πολύ σύγχρονες μέθοδοι πυρασφάλειας και διαχείρισής τους προκειμένου να είναι ασφαλή και συνεχώς αναπτυσσόμενη η δασική τους επένδυση.
Τα νέα δάση αυτά είναι οργανωμένα με τις αναγκαίες αντιπυρικές ζώνες, δεξαμενές νερού και δρόμους όπου χρειάζεται, για την ασφάλεια, τη διαχείριση και την εκμετάλλευσή τους. Οι αγρότες αυτοί έγιναν φίλοι του δάσους, το προσέχουν, το καθαρίζουν, κλπ., γιατί πλέον ζουν από το δάσος. Οι αναδασώσεις που κάνουν είναι συνεχείς και μεθοδικές προκειμένου να αυξάνει συνέχεια η δασοκάλυψη.
Με το παράδειγμα αυτό βλέπουμε πως ένας νόμος μπορεί να βοηθήσει τόσο στην αύξηση των εκτάσεων που είναι καλυμμένες από δάση όσο και στο εισόδημα των πολιτών, που ασχολούνται με τις δασικές καλλιέργειες.
Στην Σουηδία, την Φιλανδία, την Ρωσία κλπ. το κράτος κατά προτεραιότητα ρυθμίζει τα θέματα προστασίας και ανάπτυξης των δασών, γιατί θεωρεί την ξυλεία και τα προϊόντα ξύλου βασικό πυλώνα της οικονομίας τους, με αποτέλεσμα να διαχειρίζονται τα δάση τους με μεγάλη προσοχή στην αειφορία. Το δάσος αποτελεί εκεί εθνικό κεφάλαιο.
Η φυσική αναγέννηση των δασών διαχρονικά παίζει πολύ κρίσιμο ρόλο στην ανάπτυξη των δασών και στην επιβίωσή τους. Η ιστορική διαδρομή και η ύπαρξη των δασών, αυτό το αποδεικνύει συνεχώς.
Τα μεσογειακά δάση τα οποία κυρίως αποτελούνται έως το υψόμετρο των 800 μέτρων από χαλέπια και τραχεία πεύκη, ακόμα και μετά από φωτιά αναγεννώνται φυσικά μετά από κάποια χρόνια, αρκεί στα πρώτα χρόνια να μην ξανακαούν και να μην καταστραφούν από την παράνομη βοσκή.
Θα πρέπει να οι ειδικοί επιστήμονες δασολόγοι κλπ. να υποδείξουν αν σε μια καμένη δασική έκταση θα επιλεγεί η λύση της αναδάσωσης ή θα επιλεγεί η λύση της φυσικής αναγέννησης. Αυτό εξαρτάται από την κλίση του εδάφους και αν οι καμένες συστάδες των δένδρων είναι ηλικίας μεγαλύτερης των 25 ετών.
Αν υπάρχουν μεγάλες κλίσεις στο έδαφος και τα δένδρα είναι ηλικίας έως 25 ετών, απαραίτητη συνήθως είναι η αναδάσωση. Πολύ κρίσιμο ρόλο και για τις δύο λύσεις παίζει μετά την πυρκαγιά ο γρήγορος καθαρισμός των δασών από τα καμένα δένδρα και οι απαραίτητες εργασίες που απαιτούνται για την υποστήριξη των εδαφών από την διάβρωση κλπ.
Επίσης οι ειδικοί επιστήμονες θα πρέπει να υποδείξουν αν κοντά σε οικισμούς, χωριά κλπ. κατοικημένες ζώνες, τα δένδρα που θα φυτευτούν κατά την αναδάσωση θα είναι πεύκα ή κάποιο άλλο είδος δένδρου που δεν είναι τόσο εύφλεκτο (πχ. όπως τα κυπαρίσσια που είναι δύσφλεκτα κλπ). Επίσης θα πρέπει να σχεδιασθούν αντιπυρικές ζώνες, να κατασκευασθούν υδατοδεξαμενές κλπ μέτρα πρόληψης.
Σε όλα τα οργανωμένα κράτη του κόσμου, η πολιτεία έγκαιρα φροντίζει να υπάρχουν καθαρισμένες αντιπυρικές ζώνες, δυνατότητα πρόσβασης σε αυτά, δεξαμενές με νερό σε διάφορα σημεία, σύγχρονη και αναλυτική χαρτογράφηση των δασών κλπ στοιχεία, τα οποία τη δεδομένη κρίσιμη στιγμή της δασικής πυρκαγιάς, μπορεί να αποτρέψουν τη γιγάντωση και επέκτασή της. Η πρόληψη και φυσικά η οργάνωση, μπορεί να σώσει το δάσος από εκτεταμένες καταστροφές.
Σπουδαίο ρόλο παίζει η γρήγορη και επιτυχής αντιμετώπισή της πυρκαγιάς από τις πρώτες στιγμές της εκδήλωσής της. Τα δασικά παρατηρητήρια, η εναέρια επιτήρηση, η ενεργή συμμετοχή των πολιτών των περιοχών γύρω από τα δάση, η οργανωμένη και γρήγορη ανταπόκριση των πυροσβεστικών υπηρεσιών με τη χρήση όλων των απαραίτητων μέσων (χερσαία και εναέρια) κατά περίπτωση, μπορεί άμεσα να αποτρέψει την καταστροφική μανία της πυρκαγιάς.
Προληπτικά μέσα θα πρέπει να εφαρμόζονται συστηματικά. Όπως η οργανωμένη περιφρούρηση των δασών κατά τους κρίσιμους μήνες με ξηρασίες κυρίως του καλοκαιριού. Επίσης ο έγκαιρος καθαρισμός τους την άνοιξη, ιδιαίτερα των επικίνδυνων σημείων των δασών για πυρκαγιά που γειτνιάζουν με οικίες, αγρούς, δρόμους κλπ.
Η αποκομιδή, πριν το καλοκαίρι, καύσιμης ύλης όπως ξερά κλαδιά κλπ από περιοχές που γειτνιάζουν με δάση.
Οι οργανωμένες δασικές υπηρεσίες κάθε χώρας, εκτός των άλλων, είναι ο φυσικός σύμμαχος της προστασίας, επιτήρησης και ανάπτυξης των δασών. Παίζουν πολύ σπουδαίο ρόλο και συμβάλλουν τόσο στην πρόληψη των πυρκαγιών, όσο και στην αντιμετώπιση των συνεπειών της, στους καθαρισμούς, στις αναδασώσεις, στις χαρτογραφήσεις κλπ.
Οι δασικές υπηρεσίες πρέπει να διαθέτουν από την κρατική χρηματοδότηση όλους τους απαραίτητους πόρους, ώστε με το επιστημονικό δυναμικό που διαθέτουν, να μπορούν να εφαρμόζουν ό,τι είναι αναγκαίο και απαραίτητο για την επιβίωση, ανάπτυξη και διαχείριση των δασών.
Επίσης, κρίσιμες είναι και οι επιστημονικές υπηρεσίες που προσφέρουν στην ορθολογική υλοτομία και γενικά στη διαχείριση ειδικά του κάθε δάσους, ανάλογα με την θέση του, τα δένδρα και τη βλάστηση που το αποτελούν, το ιστορικό του παλαιοτέρων πυρκαγιών κλπ καταστροφών, την διάβρωση των εδαφών του που τυχόν έχουν δημιουργηθεί κλπ.
Τα δημόσια έργα που κατασκευάζονται με σεβασμό προς το περιβάλλον
Σε όλο τον κόσμο, ιδιαίτερη σημασία έχει, κατά την κατασκευή μεγάλων δημοσίων και ιδιωτικών έργων (δρόμοι – σιδηρόδρομος – υδροηλεκτρικά έργα, αιολικά, αρδευτικά κλπ έργα), να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη, ακόμα από τη φάση της μελέτης του έργου, οι επιπτώσεις στο περιβάλλον τόσο από την έναρξη της κατασκευής καθώς και για όλη τη διάρκεια της κατασκευής του έργου, όσο και τη λειτουργία του έργου, αφού αποπερατωθεί.
Τα μεγάλα φαραωνικά έργα, έχει διεθνώς αποδειχθεί στην πράξη, ότι εκτός των άλλων καταστρέφουν σε πολύ μεγάλο βαθμό το φυσικό περιβάλλον και ιδιαίτερα τα δάση μέσα από τα οποία διέρχονται ή μέσα στα οποία κατασκευάζονται.
Τα ήπια έργα μικρότερης κλίμακας που κατασκευάζονται με γνώμονα το σεβασμό προς το δάσος και προτεραιότητα προς το περιβάλλον, μαζί φυσικά με την εξυπηρέτηση των αναγκών των πολιτών, έχουν μικρές επιπτώσεις τόσο στα δάση όσο στο φυσικό περιβάλλον και δεν δημιουργούν ιδιαίτερες καταστροφές στα δάση, ούτε αλλοιώσεις στο τοπίο και προβλήματα στην καθημερινή διαβίωση των κατοίκων των γύρω περιοχών.
Τα έργα αυτά σε μεγάλο ποσοστό μπορούμε να τα θεωρήσουμε ότι είναι φιλικά προς το δάσος και προς την κοινωνία γιατί ελαχιστοποιούν τις επιβλαβείς συνέπειες σε αντίθεση με τα τεράστια έργα που αγνοούν τις καταστροφές που θα προκληθούν στο δάσος, τη χλωρίδα και την πανίδα, την αισθητική του περιβάλλοντος – του τοπίου και τη ζωή των κατοίκων των περιοχών που διαβιούν κοντά στο έργο.
Διεθνώς δεν είναι τυχαίο τα τελευταία χρόνια σε πολλές χώρες του κόσμου, οι κάτοικοι πολλών περιοχών να αντιδρούν με κάθε τρόπο στην πραγματοποίηση έργων μεγάλου μεγέθους που βλάπτουν το δάσος, τη φύση και τελικά υποβαθμίζουν την ποιότητα ζωής τους.